زمینه و هدف: این مقاله درصدد است مفهوم فضای مشترک اطلاعاتی را با تبیین شرایط حاضر، تعریف مفهوم، ویژگی ها و الگوهای فضای مشترک اطلاعاتی، بیان چند نمونه عملی، پیشنهادهایی برای تبدیل فضای کتابخانه به فضای مشترک اطلاعاتی، چالشهای ایجاد و پیاده سازی فضای مشترک اطلاعاتی را مورد واکاوی قرار دهد. روش پژوهش: مقاله حاضر یک مقاله مروری و مفهومی است، بنابراین روش کتابخانه ای انتخاب شد. یافته ها: کتابخانههای دانشگاهی در طی دهههای گذشته تغییرات قابل توجهی کردهاند. این تغییرات، مدیران را در امر برنامه ریزی و پیش بینی امور کتابخانهها با مشکل و چالش مواجه ساخته است. به نظر می رسد ظهور مفهوم فضای مشترک اطلاعاتی، مفهومی برای سازگاری با شرایط متغیر امروز کتابخانه های دانشگاهی است. اصطلاح فضای مشترک اطلاعاتی مفهوم نسبتاً جدیدی در حوزه علم اطلاعات و دانش شناسی است. فضای مشترک اطلاعاتی به عنوان درگاهی توصیف می شوند که از طریق آن دانشجویان و اعضای هیئتعلمی به حجم وسیعی از منابع اطلاعاتی در جهان در یک مکان دسترسی می یابند، در محل کتابخانه منابع کمتری نگهداری می شود، دسترسی به خدمات فناوری و مرجع باهم ترکیب می شوند، بجای مالکیت اطلاعات تاکید بر دسترسی، مدیریت اطلاعات و هوشمندسازی خدمات است، مدیریت ارتباط با اعضا و استفاده کنندگان (خدمت محور) و یادگیری مشارکتی نقش محوری دارد. نتیجه گیری: هیچ کس نمی داند کتابخانه دانشگاهی آینده شبیه چه خواهد شد؟ ناگفته پیداست کتابخانه های آینده یک منبع اطلاعاتی متکامل با کارکنان آگاه و ماهر خواهد بود که دسترسی سریع و آزاد را به منابع اطلاعاتی الکترونیکی و دیجیتالی، انجام تحقیقات علمی در محیطی راحت و حمایتی را فراهم کرده و یادگیری مشارکتی را تشویق می کنند. فضای مشترک اطلاعاتی اولین گام در این مسیر است.

هدف اجرای این تحقیق، تعیین و تشریح وضع موجود کتابخانه های دانشگاهی شهرستان خمین از نظر شاخص های موجود در استانداردهای کتابخانه های دانشگاهی ایران و مقایسه وضع موجود با وضع مطلوب با تاکید بر جنبه های اجتماعی خدمات به کاربران آنهاست. این پژوهش به روش پیمایشی اجرا شد و برای گردآوری داده ها از پرسشنامه و مشاهده مستقیم استفاده شده است. بر اساس نتایج پژوهش، وضعیت نیروی انسانی شاغل در کتابخانه های مورد مطالعه استاندارد نیست و مطابق استانداردها حداقل 11 کارشناس کتابداری موردنیاز است. بنابر استانداردها کل فضای کتابخانه ای مطلوب باید مساحتی معادل 7007 مترمربع باشد که در حال حاضر فقط 950 متر به این امر اختصاص یافته است. تعداد کل منابع اطلاعاتی موجود در کتابخانه های مورد مطالعه 45939 جلد است. در صورتی که تعداد کل منابع اطلاعاتی مطلوب در مقایسه با استانداردها عدد 150975 جلد را نشان می دهد. با توجه به یافته ها می توان گفت که کتابخانه های مورد مطالعه با استانداردهای کتابخانه های دانشگاهی ایران فاصله بسیار زیادی دارند. لذا انتظار می رود مدیران و مسوولان این دانشگاه ها برای رفع نیاز جامعه استفاده کنندگان، درصدد رفع این کاستی ها برآیند و در جهت بهبود وضعیت موجود، برای رسیدن به وضعیت مطلوب گام بردارند.

هدف: از ارزشمند ترین داشته های هر سازمان، برند آن است که کارکردهای گوناگونی برای بازنماییِ درخورِ سازمان، کارکنان و محصولات آن دارد. در این میان کتابخانه ها و به ویژه کتابخانه های دانشگاهی در هماوردی با رقیب های اطلاعاتی خود با چالش های بسیاری برای بازنمایی ارزش های کلیدی خود در عصر اطلاعات رویاروی هستند که می توانند با برندسازی با آن ها مقابله کنند. با همۀ پژوهش‎ هایی که در جهان انجام شده اند، برندسازی و بایسته های درونی و بیرونی ساخت آن در کتابخانه ها، با کمبود پژوهش های پایه و کاربردی در این زمینه روبه رو هستند. بنابراین نیاز است که چگونگی برندسازی کتابخانه های دانشگاهی برای بازنگری در برند سنتی آن ها بررسی شود. برای این هدف، پیش تر پژوهشی با روش «نظریۀ داده بنیاد» انجام شده و مجموعه ای از عوامل درونی و بیرونی مؤثر بر ساخت برند کتابخانه های دانشگاهی در قالب یک مدل به دست آمده است. هدف این پژوهش سنجش اعتبار مدل برندسازی کتابخانه های دانشگاهی در بافت وزارت علوم، تحقیقات و فنّاوری (عتف) و ارائۀ مدل اعتباریابی شدۀ برندسازی آن ها بود.روش: رویکرد این پژوهش، کمّی با روش پیمایشی و ابزار پرسشنامه بود. جامعۀ پژوهش مدیران، معاونان، کتابداران کتابخانه های مرکزی و نیز اعضای هیئت علمی علم اطلاعات و دانش شناسی دانشگاه های دولتی زیر پوشش وزارت عتف بودند. برای بررسی فرضیه های پژوهش آزمون ناپارامتریک دوجمله‏ ای به کار رفت، چرا که داده ها نرمال نبودند. بررسی اعتبار مدل پژوهش نیز با کاربرد گونۀ دومِ روشِ «مدل سازی معادلات ساختاری»، یعنی «حداقل مربعات جزئی (پی ال اس)» و با دو روش «نظریۀ اندازه گیری» و «نظریۀ ساختاری» انجام شد.یافته ها: عامل های مؤثر بر ساخت برند کتابخانه های دانشگاهی در دو بُعد درون دانشگاهی و برون دانشگاهی جای می گیرند. در بُعد درون دانشگاهی، نخست ابعاد درونی کتابخانه ها مانند معماری ساختمان کتابخانه، منابع و خدمات اطلاعاتی کتابخانه، برندسازی کتابداران، فعالیت های بازاریابی و مدیریت کتابخانه مطرح هستند. سپس ابعاد بیرونی کتابخانه ها هستند که با نقش سازمان مادر کتابخانه و نقش نظام آموزش عالی نمود یافته اند. در بُعد برون دانشگاهی، نخست وضعیت پرورش علمی و رفتاری جامعۀ اطلاعاتی کتابخانه است که از نقش کتابخانه های دیگر در پرورش علمی نسل تازه و شخصیت رفتاری و اطلاع یابی ناهمسان جامعۀ اطلاعاتی تازۀ کتابخانه اثر می پذیرد. سپس وضعیت فضای اطلاعاتی جامعه است که از وضعیت اقتصاد ملی و وضعیت نشر دیجیتال کشور اثر می پذیرد. دستاوردهای ساخت برند کتابخانه های دانشگاهی نیز تصویرسازی برند، برتری برند و وفاداری رفتاری برند برای کتابخانه ها هستند.نتیجه گیری: رویکرد چیره در ساخت برند کتابخانه های دانشگاهی، «رویکرد هویتی» است؛ یعنی برند، ماهیتی در پیوند با هویت کتابخانه دارد. تصویر برند نیز بر پایۀ تجربۀ کاربران از کاربرد کتابخانه است و کتابخانه و کارکنانش مرکز ساخت برند و ارزش ویژۀ آن هستند. در این میان نیز نشانه هایی از «رویکرد اقتصادی» (به دلیل اهمیت کاربرد ابعاد آمیختۀ بازاریابی) و نیز «رویکرد مشتری پایه» (به دلیل نقش کلیدی بهره داران در ساخت برند) دیده می شوند.

هدف: هدف از انجام این پژوهش شناسایی نمودها و دلایل وندالیسم در کتابخانه های دانشگاه های دولتی شهر تهران از دیدگاه کتابداران این کتابخانه ها است. روش: پژوهش کاربردی و به روش پیمایشی انجام شد. جامعه آماری تمامی کتابداران شاغل در کتابخانه های 10 دانشگاه دولتی شهر تهران بودند که دیدگاه 304 نفر آنها به شیوه تصادفی ساده و با استفاده از پرسشنامه ای محقق ساخته گردآوری و بررسی شد. یافته ها: وندالیسم در "منابع" بیش از وندالیسم در "تجهیزات و ساختمان" است. در منابع، سرقت، پنهان و پاره کردن کتاب ها و مجلات بیشتر رخ می دهد. در تجهیزات و ساختمان، بیشترین تخریب به واسطه نوشتن مطالب، جابجایی پوستر، نوشتن متن روی دیوار و آسیب رسانی به تجهیزات است. نتایج: دلایل وقوع رفتارهای وندالیستی از دیدگاه کتابداران را می توان به 2 دسته تقسیم کرد؛ 1-عوامل فردی شامل: عدم توانایی در خرید منابع و استفاده مکرر از منابع کتابخانه ها و مسائل روانشناختی. 2-عوامل محیطی مانند: نارضایتی کاربران از خدمات کتابخانه و نبودن نسخه های متعدد از منابع. اصالت اثر: با توجه به مطالعات انجام شده، این پژوهش برای نخستین بار در کشور به بررسی وندالیسم در کتابخانه های دانشگاه های دولتی شهر تهران پرداخته است.

هدف پژوهش حاضر تعیین و تحلیل وضعیت عملکرد مدیریت در کتابخانه های دانشگاه های دولتی شهر تهران بر اساس مدل تعالی سازمانی (EFQM) است. روش به کار رفته در این پژوهش پیمایشی می باشد و برای گردآوری داده ها، پرسشنامه 72 سوالی بنیاد اروپایی مدیریت کیفیت ویرایش 2010 با تغییراتی در بین جامعه پژوهش توزیع گردیده است. جامعة مورد نظر آن، تمامی مدیران ردة میانی کتابخانه های مرکزی دانشگاه های دولتی شهر تهران وابسته به وزارت علوم، تحقیقات و فناوری (70 نفر) هستند که به عنوان سرپرست بخش های مختلف کتابخانه، مشغول به خدمت می باشند. نتایج این بررسی نشان می دهد که جمع امتیاز عملکرد مدیریت کتابخانه های دانشگاه های دولتی شهر تهران از 1000 امتیاز EFQM، 17/434 امتیاز (42/43 درصد) می باشد که در بخش توانمندسازها از 500 امتیاز 37/238 امتیاز و در بخش نتایج از 500 امتیاز 79/195 امتیاز کسب شد. لذا عملکرد مدیریت در این کتابخانه ها در سطح متوسط است. البته در میان کتابخانه های دانشگاه های دولتی شهر تهران معیار های مدل تعالی سازمانی تفاوت معناداری وجود ندارد.

«ارزیابی درونی» یا «خود ارزیابی» یکی از روشهای ارزیابی مورد استفاده در مراکز آموزشی و پژوهشی است که توسط افراد متخصص در واحدهای آموزشی و پژوهشی صورت می پذیرد. هدف از این نوع ارزیابی، نگاه از درون به وضعیت موجود مجموعه و تلاش در جهت بهبود وضعیت واحدهای آموزشی و پژوهشی است. مقاله حاضر بعد از ارایه مقدمه ای کوتاه در خصوص ارزیابی درونی و ارزیابی بیرونی، به ارایه سوالهای پژوهش پرداخته و در ادامه یافته های پژوهش را مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار داده است. این مقاله با ارایه یک روش برای ارزیابی درونی کتابخانه های دانشگاهی، به مدیران و برنامه ریزان این گونه مراکز در راستای شناخت و بهبود وضعیت کتابخانه ها و مراکز اطلاع رسانی دانشگاه یاری می رساند.

هدف پژوهش: هدف پژوهش حاضر ارزیابی و سنجش اثرات آینده نگاری بر سیاست گذاری توسعه در کتابخانه های دانشگاهی با استفاده از مدل یابی معادلات ساختاری (مطالعه موردی: کتابخانه های دانشگاهی شهر کرمانشاه) است.روش شناسی پژوهش: پژوهش از حیث هدف کاربردی و از حیث ماهیت توصیفی از نوع علی است. در این پژوهش جامعه آماری شامل کتابداران، اساتید و مدیران کتابخانه های دانشگاهی شهر کرمانشاه است. حجم جامعه 110 نفر و حجم نمونه با استفاده از جدول مورگان شامل 86 نفر است. روش نمونه گیری طبقه ای تصادفی است. روش گردآوری داده ها میدانی و ابزار اندازه گیری پرسشنامه محقق ساخته می باشد که روایی آن مورد تأیید و پایایی آن با استفاده از آلفای کرونباخ برابر با 77/0 محاسبه شد. روش تجزیه و تحلیل داده ها آمار توصیفی و رگرسیون خطی و مدل سازی معادلات ساختاری بود. نرم افزارهای مورد استفاده، (Spss26 ) و اسمارت پی ال اس (Smart Pls 3.3) بود.یافته های پژوهش: یافته های پژوهش نشان داد که آینده نگاری بر ابعاد سیاست گذاری توسعه شامل مشارکت به میزان 58 درصد اثرگذاری، تسهیل پیاده سازی به میزان 32 درصد اثرگذاری، اطلاع رسانی به میزان 38 درصداثرگذاری، حمایت به میزان 42 درصد اثرگذاری و پیکربندی مجدد به میزان 54 درصد اثرگذاری بر سیاست گذاری توسعه درکتابخانه های دانشگاهی تاثیرگذار است. همچنین نقش متغیر تعدیل گر سیاست نیز با 21 درصد میان رابطه آینده نگاری و سیاست گذاری توسعه مورد تأیید قرار گرفت.نتایج پژوهش: در نهایت با توجه به یافته های پژوهش که تاثیرگذاری آینده نگاری بر ابعاد سیاست گذاری توسعه کتابخانه های دانشگاهی است می توان چنین نتیجه گرفت که آینده نگاری نیز با 23 درصد اثرگذاری عاملی مؤثر بر سیاست گذاری توسعه و ابعاد آن است.

هدف: با توجه به اهمیت آموزش ­های از راه دور، کتابخانه های دانشگاهی باید ضمن آمادگی برای پشتیبانی از خدمات آموزش از راه دور، برای ارزیابی عملکرد خود و اصلاح مسیر و خدمات، از استانداردها و معیارهایی مدون نیز بهره ببرند. ازاین رو، پژوهش حاضر با هدف بررسی میزان رعایت استانداردهای مربوط به خدمات آموزشی از راه دور توسط کتابخانه های دانشگاه های ایران بر اساس استانداردهای انجمن کتابخانه های دانشگاهی و تحقیقاتی (ACRL) صورت گرفت.روش: پژوهش حاضر به لحاظ روش، پیمایشی و ازنظر هدف نیز کاربردی بود. جامعۀ آماری این پژوهش، مدیران کتابخانه های دانشگاه­ های جامع ایرانی حاضر در نظام رتبه ­بندی دانشگاه ­ها و مؤسسات پژوهشی ایران (1399-1400) بودند. با استفاده از فرمول کوکران و با روش نمونه ­گیری تصادفی ساده، حجم نمونه پژوهش به تعداد 63 کتابخانه محاسبه شد که پس از توزیع پرسشنامه­ ها (الکترونیکی و چاپی) تعداد 60 پرسشنامه (معادل 95 درصد حجم نمونه) جمع ­آوری و مبنای محاسبه و تحلیل قرار گرفت. گردآوری اطلاعات با استفاده از یک پرسشنامۀ محقّق ساخته بر مبنای مؤلفه های ذکرشده در استاندارد خدمات آموزش از راه دور انجمن کتابخانه های دانشگاهی و تحقیقاتی (ACRL) (الزامات سازمانی، کتابخانه­ای و خاص) صورت گرفت. روایی ابزار پژوهش نیز با نظر متخصصان و پایایی آن با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ مورد تائید قرار گرفت.یافته ها: یافته ­های پژوهش نشان داد که وضعیت ارائۀ خدمت آموزشی از راه دور کتابخانه های دانشگاهی ایران بر اساس استانداردهای انجمن کتابخانه های دانشگاهی و تحقیقاتی در بعد الزامات سازمانی در حد متوسط است. همچنین در بعد الزامات کتابخانه ای به این صورت است که خدمت «ارزیابی دوره­ای خدمات آموزش از راه دور کتابخانه» رعایت نمی ­شود و سایر خدمات نیز در این بعد در حد متوسط رعایت می­ شوند. در مؤلفۀ الزامات خاص نیز مشخص شد که استانداردهای مربوط به زیرمؤلفه های «مسئولیت ­های مالی»، «کارکنان»، «مدیریت» و «امکانات و تجهیزات»، در حد متوسط رعایت می ­شود و استانداردهای زیرمؤلفه های «خدمات»، «منابع» و «مستندسازی» رعایت می ­گردند. دراین بین، در زیرمولفۀ امکانات و تجهیزات، صرفاً استاندارد «امکان از سال منابع کتابخانه به صورت پستی برای دانشجویان بین الملل» در کتابخانه های دانشگاهی ایران رعایت نمی­ شود اما استانداردهای مؤلفۀ مستندسازی در تمامی موارد در کتابخانه های دانشگاهی ایران رعایت می ­شود.نتیجه گیری: چنانچه کتابخانه ­ها و مراکز اطلاع­ رسانی دانشگاهی در ایران بخواهند درزمینة ارائۀ خدمات آموزش از راه دور موفق عمل کنند و گام ­هایی اصولی بردارند باید ضمن رفع نقایص موجود نسبت به تدوین یک برنامۀ مدون برای ارائه و ارتقای سطح خدمات آموزش از راه دور خود اقدام کنند. تبعیت از یک استاندارد در این مسیر م ی­تواند به عنوان یک نقشه راه عمل کرده و چهارچوبی را برای این خدمات در اختیار مدیران کتابخانه های دانشگاهی ایران قرار دهد. همچنین، کتابخانه­ ها باید در برنامه ­های خود نسبت به اولویت بخشی به خدمات آموزش از راه دور اقدامات لازم را انجام دهند و در اهداف و مأموریت های کتابخانه توجه به این نوع از خدمات گنجانده شود.